Bùi Anh Tuấn - giải nhất Ngôi sao tiếng hát truyền hình 2011, một trong số ít ỏi thí sinh thành công với tiếng Việt tại Giọng hát Việt - Ảnh: Lý Võ Phú Hưng

Hát xong I will survive đầy cảm xúc, cháu gái của ca sĩ Lam Trường khóc mà huấn luyện viên Hồ Ngọc Hà cũng khóc.

Cùng thời điểm, ở tư gia của Giáng Son, nữ nhạc sĩ kể chị rủ ông xã người Mỹ xem tập 4 của chương trình Giọng hát Việt vì thấy hầu hết thí sinh hát tiếng Anh. Xem được mấy tiết mục, chồng Son - giảng viên ngành tài chính - thốt lên một câu tiếng Anh hơi thô một chút, tạm chuyển ngữ: "Cái kiểu tiếng Anh quái quỷ gì thế này?!". Ðến tiết mục thứ 6 của một giọng ca đầy nội lực cũng được cả bốn HLV bấm nút và ca ngợi, ông xã Giáng Son được miêu tả là "bỏ chạy", để lại lời nhận xét: "Tôi không hiểu tẹo nào trong số những gì cô ấy phát âm ra!".

Thật tiếc cho vị khán giả Mỹ đã không vượt qua được rào cản ngôn ngữ để thưởng thức những giọng hát Việt. Còn khán giả Việt Nam thật may mắn vì không rành tiếng Anh nên tha hồ... rớt nước mắt vì sung sướng.

Bình thường... giọng hát Việt?

Nói về việc lựa chọn ca khúc, Ðinh Hương (24 tuổi, Quảng Trị, thể hiện ca khúc Warwich Avenue và được cả bốn huấn luyện viên chọn) chia sẻ: "Hương tham gia The Voice để tìm câu trả lời cho cá tính âm nhạc cũng như bản thân mình. Với Hương, âm nhạc mang một sứ mệnh cao cả: gắn kết tất cả các nền văn hóa với nhau. Vì vậy bản thân âm nhạc đã là một ngôn ngữ chung, không phân biệt là tiếng nước nào. Tuy nhiên, Hương đam mê và muốn đeo đuổi dòng nhạc soul, blues, R&B tiêu biểu của người Mỹ da màu. Thật đáng tiếc, những ca khúc Việt thể hiện đúng hơi thở của thể loại âm nhạc này lại quá hiếm hoi". Q.N.

Có khi cũng nên cảm ơn luật chơi của Giọng hát Việt đã cho phép người chơi thoải mái lựa chọn bài hát. Kết quả: khoảng 2/3 thí sinh xuất hiện trong vòng Giấu mặt chọn bài hát tiếng Anh. Ðiều này làm lộ ra nhu cầu hát và nghe nhạc tiếng Anh của người Việt là rất lớn? Và chẳng có gì là không tốt khi chúng ta tự giải trí cho nhau bằng một thứ âm nhạc đã phổ cập trên trường quốc tế. Rào cản ngôn ngữ chẳng thành vấn đề vì chúng ta đã có điểm chung: tuyệt đại đa số đều không thạo tiếng Anh. Nhưng cũng có thể việc hát tiếng Anh chẳng qua là định hướng của chương trình. Giám khảo Hồ Ngọc Hà phát biểu: "Thí sinh tham dự Giọng hát Việt lần này dành cho chúng tôi rất nhiều sự ngạc nhiên. Chúng tôi muốn chọn những người trên cả Giọng hát Việt, có thể vươn tầm ra ngoài thế giới." Tham vọng của chương trình hẳn là rất lớn.

Từ Mỹ, Hà Trần đặt câu hỏi: "Hay nhỉ, The Voice Việt toàn hát tiếng Anh. Như thế này là nhạc Việt chán hay là ý thức hội nhập quốc tế của nhân dân tăng vọt?". Cuộc tọa đàm mini do ca sĩ khởi xướng trên Facebook nhận được khá nhiều ý kiến đáng suy ngẫm. Chẳng hạn "Bây giờ nhạc Việt mà hổng Việt nên nghe nhạc Tây cho sướng tai. Bản thân tôi cũng giã từ nhạc Việt mấy năm nay rồi". Hoặc "Nghe buồn cười thế nào, giống như The Voice Anh mà hát toàn tiếng Pháp. Hát y như nước ngoài thì được khen, nhưng nếu hát y như nước ngoài thì lên YouTube mà xem chính nước ngoài hát chả thích hơn à!".

Vẫn cuộc tọa đàm trên Facebook, có người góp chuyện về ca sĩ trong nước sang Mỹ hát tiếng Anh cho khán giả hải ngoại nghe, khán giả nói: "Nếu muốn nghe tiếng Anh, tôi đã chẳng mua vé xem ca sĩ Việt Nam hát!". Còn ở trong nước nghe tiếng Việt mãi nhàm rồi, người ta lại muốn có sự "đổi món"?! Thêm một ý kiến: "Cứ để các bạn trẻ hát tiếng Tây thỏa thích đi, cũng là kéo nền văn hóa Việt Nam gần hơn với thế giới, rồi một ngày chán chê các bạn ấy lại quay về với tiếng mẹ đẻ thôi... Quy luật?".

Bất thường... giọng hát Hàn?

Nếu chúng ta thích và thấy hoàn toàn bình thường với việc hát tiếng Anh, Pháp tại Giọng hát Việt, hẳn chúng ta sẽ thấy thật bất thường khi xem The Voice of Korea (tức Giọng hát Hàn) - một trong hai nước châu Á (cùng VN) mua bản quyền chương trình tìm kiếm tài năng ca hát này từ Hà Lan. Cuộc thi có những nét Tây hóa như tên chương trình bằng tiếng Anh, hoặc dưới ghế giám khảo vẫn là dòng chữ "I want you" chứ không phải "Tôi chọn bạn" như Giọng hát Việt. Thế nhưng xem một số tập của vòng Giấu mặt thì thấy 99% thí sinh hát tiếng Hàn (còn thiếu 1% là vì có 1-2 bài điểm một đôi câu tiếng Anh trong lời hát). Ðáng lưu ý là xuất phát điểm của thí sinh Hàn. Chỉ riêng trong một tập mà có thí sinh định cư ở Mỹ, thí sinh khác đang du học ở Anh, người thì học nhạc Jazz và cổ điển ở Canada, người từng biểu diễn ở liên hoan nhạc Jazz quốc tế... Tất cả đều về nước hát tiếng mẹ đẻ, thậm chí chả có bài nào là nhạc ngoại đặt lời Hàn.

The Voice Hàn ít tiếng cười và nước mắt hơn The Voice Việt. Giám khảo ít bông đùa hơn và các thí sinh cũng tự tin hơn (thường có màn thí sinh phỏng vấn từng giám khảo để làm căn cứ lựa chọn). Sự nghiêm túc và thực tế của The Voice Hàn thể hiện ngay ở việc thí sinh không hát chơi bằng tiếng nước ngoài mà hát thật bằng chính thứ tiếng mà sau này họ sẽ dùng để xây dựng sự nghiệp trong nước. Bởi thế đừng hỏi vì sao nhạc Hàn tạo thành làn sóng làm chao đảo thế giới, ngay khi các ca sĩ Hàn chưa cần phải hát tiếng Anh.

Những tiết mục hát tiếng Anh trong Giọng hát Việt làm cuộc thi càng thiên về tính giải trí tạm thời và nội bộ - nghĩa là chỉ trong nước nghe và sướng với nhau. Bạn xem thí sinh hát tiếng Anh và khoái trong vài phút, nhưng bạn có thể nuôi sống giọng ca đó hát thể loại âm nhạc đó trong bao lâu? Khoảng cách từ chương trình giải trí đến sân khấu chuyên nghiệp vẫn còn rất xa. Trong sân chơi (có ban tổ chức lo mua bản quyền bài hát nước ngoài), thí sinh tha hồ thử sức với nhạc Tây nhưng sẽ có ai trong số đó đủ tài xây dựng sự nghiệp sau này với ca khúc tiếng Anh? Ðến như Hà Trần ở Mỹ tám năm mà thú nhận chẳng dám hát tiếng Anh: "Hồi xưa ở nhà thì còn dám thu đĩa tiếng Anh, giờ nghe lại ngượng chín cả mặt. Nếu thu hồi hết đốt đi được thì đã làm".

Lời hát là một bộ phận không thể thiếu trong tổng thể một ca khúc khi nó được biểu diễn. Chỉ cần ca sĩ hát đầy lưỡi, người nghe đã có thể khó chịu, nữa là phát âm sai. Vì thế để đạt chuẩn âm nhạc chứ chưa nói đến "âm nhạc vươn ra thế giới", ca sĩ phải nhuần nhuyễn thứ tiếng mình đang hát.