Ở quê, vườn nhà nào cũng xanh xanh giàn bí. Bí còn bò dọc theo hàng rào tre gai. Gặp tiết mưa thuận gió hòa, ngọn bí tươi tốt vươn xa, có khi nghịch ngợm băng rào kết nụ trong vườn... nhà khác. Cũng là một hình ảnh của tình quê, người quê chăng?

Thơm ngon món ngọn bí xào tỏi - Ảnh: Trần Cao Duyên

Dưới khoảng xanh rợp mát của giàn bí điểm hoa vàng là tuổi thơ bắn bi, đá dế, là những trưa trên chiếc chõng tre, tập viết chữ O tròn mà cái miệng thì méo xệch. Lại nói đông nói tây dây cà ra dây... bí rồi. Nhưng nói về dây bí có lẽ cũng cần loằng ngoằng một chút.

Mỗi sớm tinh sương, cha thường ra vườn chăm sóc giàn bí, hái những trái bí đã tới ngày ra chợ, thụ phấn cho hoa và cắt cả mớ ngọn bí xanh mơn mởn. Cha nói nên cắt bớt ngọn để dây tập trung dưỡng chất nuôi những trái bí non.

Những trái bí rời giàn đã ít nhiều gỡ “bí” cho mẹ trong những lúc ngặt nghèo. Còn ngọn bí phân lọn đem bán (5.000 đồng/lọn) cũng kiếm chút cá tươi cải thiện bữa ăn. Thêm nữa, ngọn bí cũng “hóa thân” thành sách vở, bút mực và cả học phí cho tôi đi học. Nhưng có lẽ quý nhất là ngọn bí đã cho gia đình tôi một món ăn tuy giản dị nhưng rất đậm đà. Đó là món ngọn bí xào tỏi.

Mẹ làm món này thì “hết ý” nhưng thường mẹ giao cho chị vì “lên phố học, con phải tự làm lấy, với lại sau này còn về nhà người ta nữa”. Chị ngắt lấy phần ngọn non mềm, tước sạch lớp lông tơ. Chị phi dầu với tỏi thật thơm rồi trút mớ ngọn bí vào, đậy vung lại, để lửa liu riu cho hương tỏi “lặn” hết vào ngọn bí. Độ ba bốn phút, chị dỡ nắp vung ra, rắc chút muối hầm, một ít bột ngọt và trộn đều. Đĩa ngọn bí xanh rờn, thậm chí xanh hơn lúc còn ở trên giàn nữa. Cọng nào cọng nấy tròn mẩy trông thật xinh xắn.

Món này không hề kén nước chấm. Mắm lọc, mắm cái, nước tương... đều được, nhưng nhiều người vẫn thích chấm ngọn bí với xì dầu dằm ớt cay cay. Nước xì dầu “thanh tịnh”, độ mặn vừa phải, rất phù hợp với ngọn bí beo béo, bùi bùi. Đặc biệt, ngọn bí còn “lên điểm” ở độ giòn tinh tế, rất nhẹ nhàng mà ai cũng nhận ra.

Cha nói ngọn bí xào với tỏi bình thường đã ngon rồi. Nếu “gặp” tỏi Lý Sơn (Quảng Ngãi) thì ngon gấp bội. Hương tỏi của một vùng biển đảo vấn vít với ngọn bí đất liền tạo nên món ăn phong vị đậm đà. Đĩa ngọn bí xào tỏi dễ kiếm, dễ làm, không chỉ là món ăn thân thuộc của người quê mà còn là món “về nguồn” của những người thành đạt vốn xuất thân từ... giàn bí.

Trần Cao Duyên