Giữa Trần Tiến và Trần Thu Hà có những điểm giống nhau đặc biệt. Cả hai đều là những người không được định hướng từ đầu về âm nhạc nhưng lại trở thành nghệ sĩ tiêu biểu cho giai đoạn của mình. Khởi đầu, chàng trai Trần Việt Tiến mơ ước trở thành một nhà khoa học. Ông thậm chí còn bực mình khi ông anh Trần Hiếu hát suốt ngày. Nhưng cuối cùng âm nhạc lại là cái nghiệp. Khi cả lớp đi thanh niên xung phong, bạn bè từng đùa ông rằng: “Tiến, mày phải sống để viết nhạc về chúng tao”. Trần Tiến cho rằng, đó là lý do để cả đời ông không dứt được khỏi nghệ thuật, dù không yêu nghề bằng những nghệ sĩ khác. Những ca khúc đầu tiên ông sáng tác, mang đậm chủ đề yêu nước: Cô gái Sầm Nưa, Thanh niên ra tiền tuyến, Giai điệu Tổ quốc, Những đôi mắt hình viên đạn, Vết chân tròn trên cát…

Năm 1987, ông thành lập ban nhạc rock Đen Trắng và lưu diễn dọc đất nước. Các bài hát của ông trong thời kỳ này có nội dung cổ vũ cho Đổi mới. Kể từ thập niên 1990, phong cách sáng tác của Trần Tiến có sự thay đổi từ pop đơn thuần sang phong cách dân gian đương đại và cũng nhận được sự đón nhận của khán giả. Những sáng tác tiêu biểu cho phong cách này của ông như: Tùy hứng lý ngựa ô, Ngẫu hứng sông Hồng, Quê nhà, Mưa bay tháp cổ...

Trần Tiến được xem như “Gã du ca sót lại” của nhạc Việt, để lại dấu ấn qua nhiều thế hệ khán giả. Trong cuộc đời sáng tác của mình, ông nhận được nhiều giải thưởng trong đó có Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2007.

Dấu ấn của người chú Trần Tiến trong sự nghiệp âm nhạc Hà Trần còn rõ nét hơn cả bố cô, NSND Trần Hiếu.

Trần Thu Hà may mắn hơn chú khi ra đời trong một cái nôi nghệ thuật: cha là NSND Trần Hiếu, mẹ là nhà giáo ưu tú Vũ Thúy Huyền, nguyên trưởng khoa Thanh nhạc Nhạc viện Hà Nội, anh trai là họa sĩ. Nhưng khởi đầu, Hà có chất giọng mỏng, thiếu cá tính, hát dễ phô, do đó bố mẹ không muốn cô theo nghiệp ca hát. Hà học múa ở Cung thiếu nhi Hà Nội năm 6 tuổi. Năm 8 tuổi, cô bắt đầu học piano. Khi 10 tuổi, cô lại thi vào hệ sơ cấp thanh nhạc Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Hà Nội. Năm 1995, sau khi tốt nghiệp trung cấp thanh nhạc, cô tiếp tục theo học và tốt nghiệp hệ Đại học khoa thanh nhạc Nhạc viện Hà Nội vào năm 2000.

Trải qua nhiều năm tập luyện và rèn giũa, giọng hát của Hà đã có nhiều tiến bộ. Cô bắt đầu nhận được những giải thưởng đầu tiên: Giải trẻ triển vọng cuộc thi Giọng hát hay Hà Nội 1993; Giải nhất cuộc thi tiếng hát học sinh, sinh viên toàn quốc 1994; Huy chương vàng cuộc thi đơn ca các trường nghệ thuật toàn quốc 1994; Giải ba cuộc thi tìm kiếm tài năng trẻ Tiếng hát Vàng Anh năm 1995; Giải thưởng Hội Nhạc sĩ Việt Nam cho ca sĩ thể hiện xuất sắc tác phẩm âm nhạc của Hội năm 1996. Năm 1998, cô đi vào con đường ca hát chuyên nghiệp.

Năm 2006, Hà Trần bất ngờ làm đám cưới với nhạc sĩ Đoàn Bình - một Việt kiều Mỹ chỉ sau ba tháng yêu. Từ ngày theo chồng, cô ít khi về bước biểu diễn nhưng vẫn thường xuyên ra các sản phẩm âm nhạc và được người hâm mộ trong nước tìm nghe, trong đó phải kể đến đĩa “Trần Tiến” do chính công ty của cô - Hà Trần Production thực hiện.

Mỗi lần Hà Trần hát nhạc Trần Tiến là một trải nghiệm mới, một cách kể chuyện mới, một hướng tiếp xúc, cảm nhận, khai thác và truyền tải sâu sắc hơn những tầng lớp ngữ nghĩa cũng như thông điệp ca khúc mà tác giả muốn gửi gắm. Từ bức tranh “Tự họa” làm chung của hai chú cháu, qua giai đoạn 1998 - 2003 vừa như tổng hợp vừa bắt đầu hé lộ hướng đi mới của Hà Trần; sang cuộc “Đối thoại 06” giao thoa giữa hai tác giả một già một trẻ Trần Tiến - Nguyễn Xinh Xô; cho tới đĩa “Trần Tiến” dịp nhạc sĩ tròn 60 tuổi - mỗi bước phát triển của Hà Trần luôn có sự đồng hành với ca khúc Trần Tiến.

Trần Tiến gọi album “Tự họa - chuyện phố bên sông” (1999) là “cuốn phim âm bản của một thời yêu dấu”. Ở đó, hai giọng hát Trần Tiến - Trần Thu Hà đều như lời kể mộc mạc, thân thương, khắc khoải trong mênh mang hoài niệm. Nét lãng tử du ca đồng nội của Trần Tiến được Trần Thu Hà chuyển tải bằng lối hát không quá bản năng nhưng vẫn đầy thiết tha nhấn mạnh vào cảm xúc, dẫn dắt người nghe đến với những sắc thái nhân văn của loạt ca khúc.

Dù “Hà Trần 98-03” mang tính chất một đĩa nhạc của những kỷ niệm, album vẫn bộc lộ nhiều điểm mới. Ngoài Phố nghèo, Dòng sông mùa thu được hát lại với một tinh thần khác qua các bản phối khác, album còn có 3 ca khúc của Trần Tiến là Mùa xuân gọi, Chuyện tình thảo nguyên và Sắc màu. Trần Thu Hà kể những câu chuyện đẹp của Mùa xuân gọi và Chuyện tình thảo nguyên bằng giọng nồng nàn như say mê, như ngợi ca những tình cảm tự nhiên trong mỗi con người. Sắc màu lại là bài hát tự sự được gợi ý bởi màu sắc và bố cục trong tranh Trịnh Công Sơn, tưởng chừng ngẫu hứng nhưng bao gồm nhiều suy tư đầy trắc ẩn. Trần Thu Hà hát “tĩnh”, hát “lạnh”, nhưng chính cái điềm nhiên ung dung mới làm người nghe thổn thức, tái hiện trọn vẹn những ca từ mang tính triết lý cao và gợi mở những khoảng lặng đồng cảm chia sẻ. Đến nay, Sắc màu vẫn “đóng đinh” với tên tuổi Trần Thu Hà và chưa có người hát sau nào để lại ấn tượng mạnh như Hà Trần giai đoạn ấy.

Trần Tiến hạnh phúc vì sau một thời gian dài, ông có một đêm nhạc "tử tế". Ảnh: Nguyễn Đức Việt.

Bất chấp cuộc dạo chơi với những âm thanh điện tử cuốn hút trong “Đối thoại 06” được thực hiện theo thể loại nhạc Trip-Hop/Ambient và hơi hướng Underground, có đạt mức độ được gọi là “Indie (đĩa độc lập) theo tiêu chuẩn quốc tế" như chủ nhân khẳng định hay không, thì 5 bài hát của Trần Tiến trong album vẫn tràn ngập cá tính, chất liệu phương Đông độc đáo, ngẫu hứng trên nền hoà âm Tây phương hiện đại. Không gian tĩnh lặng của tâm hồn Việt Nam đã hoà quyện cùng sự rộn rã bắt tai của âm nhạc thế giới. Nhạc sĩ Trần Tiến đánh giá về album của cô cháu gái: "Mọi sự hỗ trợ kỹ thuật, âm thanh chỉ là phần phụ, cái cần nhất là cảm xúc còn lại trong lòng người nghe".

Đến đĩa “Trần Tiến” phát hành năm 2008, ngoài vai trò là nhà sản xuất album, Trần Thu Hà còn chứng tỏ độ chín trong giọng hát một cách đầy đặn và tinh tế, đồng thời vẽ một chân dung chân thực, khác biệt, khắc họa nhiều nét tính cách Trần Tiến. Cô khéo léo vận dụng chất giọng thanh, mảnh, đảm nhiệm tính chất như một nhạc cụ trong mỗi bài hát cùng lối thể hiện tự nhiên, cân bằng giữa cảm xúc và kỹ thuật. Nếu ở Ra ngõ tụng kinh Hà Trần trình bày phóng khoáng trên nền electronic phụ họa mang âm hưởng thổ dân cũng như các tiết tấu nửa châu Phi nửa Tây Nguyên, thì Ngẫu hứng phố, Một mình, Nhăng nhố, Vật đổi sao dời được hoà âm acoustic, hát đơn giản mà lắng đọng, thiên về nội tâm.

Âm nhạc Trần Tiến có cốt lõi văn hóa dân gian tự nhiên, mạch lạc, phảng phất những hình ảnh tượng trưng cho phong vị dân tộc. Nhiều bài xem chừng buông lơi tùy hứng mà kỳ thực chặt chẽ, cho thấy nguồn sống dồi dào, vốn văn hóa dày dặn, tinh thần lãng tử của tác giả. Những đặc tính này đòi hỏi người hát cần sự từng trải tường tận, chẳng thể giả tạo, gượng ép hoặc mơ hồ đoán định, nếu không muốn bộc lộ nhiều điểm rỗng của phông văn hoá bản thân. Trần Tiến từng cho biết, ông may mắn có được nhiều người hát hay nhạc của mình nhưng hầu như mỗi người chỉ hợp được một, hai bài, kể cả Tùng Dương. Hà Trần là một ngoại lệ. “Ít có ca sĩ của một nhạc sĩ lắm vì ca sĩ phải đa dạng về hiểu biết, phong cách, màu sắc để tồn tại. Làm sao một nhạc sĩ có thể đáp ứng hết những điều đó? Với Hà Trần, có lẽ là vì ADN hay nói khác đi là tiếng gọi sâu thẳm của dòng giống. Hà Trần hát bài dương tính thì phủ lên đó chất dịu dàng và bài âm tính lại phủ lên đó chút góc cạnh. Sự pha chế đó rất cần thiết, đem đến sự hài hòa, giống như phối khí, bài càng phức tạp, càng phải phối thật đơn giản” - nhạc sĩ sinh năm 1947 lý giải.

Đã từ lâu Trần Tiến gần như tách biệt hẳn đời sống âm nhạc đương đại. “Như chờ từng giấc mơ” đánh dấu lần trở lại đáng nhớ của âm nhạc Trần Tiến trên một sân khấu mang tính chất hồi tưởng những chặng đường đã qua. Hai đêm diễn tại Cung Hữu nghị, Hà Nội (11-12/8) sẽ thêm một dịp để Trần Thu Hà thể hiện mối tương giao đồng cảm sâu sắc với người chú ruột, đồng thời cũng là nhạc sĩ sáng tác những ca khúc gắn liền với tên tuổi, vị trí của chị trong lòng công chúng.

Bên cạnh Hà Trần với tư cách hát chính còn có một Tấn Minh vốn luôn chỉn chu sang trọng lần đầu hát nhạc du ca, nhóm Duo với Đinh Mạnh Ninh - Tô Minh Đức với gam màu R&B tươi trẻ. Chính Trần Tiến cũng tham gia một phần chương trình, nhưng chỉ với tư cách khách mời, lên giao lưu với khán giả trong bộ comple nghiêm túc hiếm thấy, chia sẻ với người yêu nhạc những cảm xúc đã thành kỷ niệm trong giấc mơ âm nhạc đời mình.

Độc giả gửi câu hỏi trước cho Trần Tiến - Trần Thu Hà tại đây.

Huy Phạm