Kiến trúc sư Đinh Việt Phương cùng hai người sáng lập ra nhóm 3D Hà Nội từ năm 2004 với mục đích dùng công nghệ 3D phục dựng lại những khung cảnh của phố cổ Hà Nội nhằm quảng bá các giá trị về lịch sử, văn hóa. Nhóm tiếp tục được mở rộng với hàng loạt thành viên mới. Năm 2007, nhóm cho ra triển lãm “Hà Nội những góc nhìn thời gian” và được trao giải thưởng Bùi Xuân Phái cho ý tưởng xuất sắc.

Đạo diễn Đỗ Minh Tuấn lúc đó là phó tổng đạo diễn phụ trách về hình ảnh của đại lễ 1.000 năm Thăng Long, đã tiến cử Đinh Việt Phương vào vị trí đạo diễn chịu trách nhiệm hình ảnh cũng như clip về Thăng Long - Hà Nội, phục vụ Đại lễ.

Ảnh Nhà thờ Lớn Hà Nội của nhóm 3D Hà Nội thực hiện.

Sau Đại lễ, các chủ đề liên quan đến lịch sử văn hóa Thăng Long Hà Nội cũng nguội dần. Đinh Việt Phương vẫn giữ mục tiêu của nhóm là tiếp tục tìm tòi, nghiên cứu để có thể phục dựng chính xác hơn, cụ thể hơn phố cổ Hà Nội. Phần lớn các anh em trong nhóm đều đồng tình với quan điểm. Và cũng có những người không đồng tình, muốn đi theo hướng riêng.

Gần đây, Đinh Việt Phương và những người trong nhóm 3D bất ngờ khi có thông tin triển lãm “Hà Nội những góc nhìn thời gian” tổ chức tại Nhà thông tin Triển lãm Hà Nội (45 Tràng Tiền) từ ngày 30/8 - 4/9. Triển lãm này tiếp tục đem những bức tranh của nhóm 3D đã làm trước đó và những bức tranh mới với ý tưởng táo bạo về Hà Nội khi lồng ghép cảnh tuyết rơi, lá đỏ. Đây là triển lãm của nhóm Số hóa trong đó có ba người tách ra từ nhóm 3D Hà Nội.

Đinh Việt Phương bức xúc cho biết, anh và các thành viên nhóm 3D Hà Nội hoàn toàn không được mời họp báo hay thông báo về sự việc. “Những bức tranh đó chỉ có khoảng 10% công sức của họ. Khi họ mang đi triển lãm, họ cũng nói với báo giới đây là tranh của nhóm 3D Hà Nội. Nhưng từ năm 2010, nhóm của tôi có tới trên dưới 25 người. Họ không hề thông báo chút gì cho 22 người còn lại khiến chúng tôi rất thất vọng”. Cũng theo kiến trúc sư này, phần lớn tranh của nhóm 3D Hà Nội từ năm 2010 trở về trước thuộc sở hữu của đạo diễn Đỗ Minh Tuấn và của một công ty lịch đặt hàng để in.

Đinh Việt Phương phân tích những điều còn chưa đồng ý về cách làm của nhóm Số hóa.

Anh chỉ ra, thứ nhất, nhóm Số hóa chỉ có một số thành viên từng hoạt động trong nhóm 3D Hà Nội nên không thể đại diện cho tinh thần của toàn nhóm.

Thứ hai, việc Số hóa dùng những bức tranh của 3D Hà Nội trước kia cho vào trong triển lãm mới mà không nói rõ ai là kiến trúc sư trưởng của dự án là hành động phủ nhận thành quả của những người thực hiện.

Thứ ba, những bức ảnh Hà Nội tuyết rơi hay lá phong đỏ rực phô diễn được khả năng ứng dụng các hiệu ứng đặc biệt của công nghệ 3D, nhưng lại mang đến một Hà Nội vay mượn, một Hà Nội không có thật. Việc này không quảng bá cho giá trị và vẻ đẹp của phố cổ Hà Nội, đem đến cái nhìn sai lệch.

Ngoài ra, Đinh Việt Phương còn cho biết, trong triển lãm, nhóm Số hóa Hà Nội bán quyển sách do chính anh thực hiện và xin tài trợ in mang tên Hà Nội - ký ức thời gian.

Nguyễn Văn Quang - thành viên nhóm Số hóa Hà Nội (người từng gia nhập nhóm 3D Hà Nội từ năm 2005 sau tách ra cùng hai người bạn) phản bác lại những phân tích trên. Anh cho biết, ngay từ khi thành lập, nhóm 3D xác định là tổ chức phi lợi nhuận, các sản phẩm có thể đem ra triển lãm công khai cho công chúng.

“Chúng tôi triển lãm không nhằm mục đích thương mại. Những người tham gia thực hiện các bức ảnh đều có tên, ảnh đầy đủ được ghi trong cuốn poster đặt ở bàn lễ tân. Họ được gọi điện thông báo và đến dự, không ai có ý kiến gì” - Nguyễn Văn Quang phát biểu.

Anh cũng cho biết, đã liên hệ xin phép đạo diễn Đỗ Minh Tuấn và đưa logo dự án Đại lễ lên trang web. Anh khẳng định, triển lãm không gặp rắc rối nào về bản quyền tác phẩm.

Ảnh Nhà thờ Lớn Hà Nội với tuyết rơi như phong cảnh nước Nga của nhóm Số hóa Hà Nội.

Liên lạc với Đỗ Minh Tuấn, đạo diễn lại cho biết không có ai gọi điện xin phép anh trước khi diễn ra triển lãm.

“Tự tôi thấy những bức tranh mà mình đã mua bản quyền được đưa lên mạng, bên cạnh một số bức đã biến tấu thêm lá đỏ tuyết rơi, rồi đọc báo thấy triển lãm có sự đỡ đầu của Sở Văn hóa Thể thao Du lịch Hà Nội. Tôi chủ động liên hệ với Sở để hỏi thì được biết triển lãm do Công ty 3D Hà Nội tổ chức. Công ty 3D Hà Nội là nơi tôi mua bản quyền sử dụng 50 bức tranh để làm chất liệu chiếu trong đêm Đại lễ 10/10/2010 tại Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình. Nhưng khi hỏi lại, anh Nguyễn Quang Ngọc - Giám đốc Công ty 3D Hà Nội cũng không biết rõ việc này. Cuối cùng, tôi gặp được người tổ chức triển lãm thì mới biết đó là anh Quang thuộc nhóm Số hóa” - đạo diễn Đỗ Minh Tuấn trình bày.

Ngày 30/8, 3 giờ đồng hồ trước khi khai mạc triển lãm “Hà Nội những góc nhìn thời gian”, đạo diễn Đỗ Minh Tuấn yêu cầu ngừng cuộc triển lãm do vi phạm hợp đồng về bản quyền sử dụng tranh. Nhưng, xét thấy triển lãm là một hình thức quảng bá cho Hà Nội, sau đó, anh chỉ đề nghị nhóm ghi tên các tác giả đã thực hiện các tranh và đề nghị ban tổ chức phải nói rõ trước công luận rằng: đó là những tác phẩm do đạo diễn Đỗ Minh Tuấn đặt hàng để trình chiếu trong đêm Đại lễ 10/10/2010.

“Anh Quang hứa sẽ ghi như thế nhưng khi tôi đến dự khai mạc vẫn không thấy ghi. Anh Quang cho biết Sở Văn hóa Thể thao Du lịch Hà Nội và Quỹ Hà Nội không đồng ý ghi như vậy. Rồi anh ấy hứa sẽ ghi trên trang web của mình. Nếu tôi không biết và tự tìm đến thì họ cũng lờ đi thôi!” - vị đạo diễn bức xúc.

Cũng theo chia sẻ của đạo diễn Đỗ Minh Tuấn, Giám đốc Quỹ Hà Nội lại tỏ ra rất áy náy vì hoàn toàn không biết những chuyện này.

Đỗ Minh Tuấn nhận xét, cách làm của nhóm Số hóa còn thiếu chuyên nghiệp, thậm chí cẩu thả và vô trách nhiệm, nói cách khác là còn rất trẻ con, có thể gây thiệt hại cho người khác. Đạo diễn đã ký hợp đồng hợp tác với một số đối tác nước ngoài để sử dụng các bức ảnh vào một dự án quảng bá cho Hà Nội. Vì thế, việc Số hóa không ghi rõ tên dưới các bức ảnh như Đỗ Minh Tuấn đề nghị dễ khiến các đối tác của anh có thể hoài nghi rằng, Minh Tuấn dùng sản phẩm người khác giữ bản quyền để làm việc với họ. Điều này có thể làm dự án của anh gặp trục trặc.

"Có thể họ nghĩ những hình ảnh chiếu trong Đại lễ là sản phẩm công cộng, không phải lăn tăn chuyện tác quyền, tác giả. Còn tôi không nghĩ vậy. Đây là một biểu hiện của sự thiếu ý thức tôn trọng sở hữu trí tuệ. Không ghi tên người giữ bản quyền sử dụng đã là thiếu văn hóa, không ghi tên các tác giả còn tệ hại hơn, xào xáo thành sản phẩm lai căng khiến dư luận phản ứng còn là có tội. Dù có thể tất cả đều rất thiện chí và rất hồn nhiên” - đạo diễn Đỗ Minh Tuấn chua xót.

Đinh Việt Phương cho biết thêm, một số anh em trong nhóm 3D Hà Nội có đến xem triển lãm nhưng không thấy tên mình trong quyển poster nào. "Nhóm không có ý định làm lớn chuyện vì thứ chúng tôi cần là ứng xử văn hóa chứ không phải kiện tụng”, anh nói.

Ngọc Trần