Doành ít nói hẳn, lầm lũi như một con rùa. Có những lúc cô quên ngay mình là một phụ nữ trong thời xuân sắc, hết công việc đồng áng lại quay sang phụ hồ, làm lụng hùi hụi như đàn ông, gặm nhấm nỗi buồn khi đêm xuống. Phải chăng tạo hóa sinh ra con người là quàng theo nỗi khổ, ai khôn ngoan thì rũ bỏ được, ăn ở kiếp này là trả nợ kiếp xưa?

Người già kể lại, đời cụ kỵ gì đó của Doành là quan lang khét tiếng giàu có và tàn ác ở xứ Mường. Trong nhà lúc nào cũng kẻ ra người vào tấp nập, trước cửa lúc nào cũng có đôi ngựa bạch của quan tri châu và quan Tây về uống rượu cần và hút thuốc phiện. 

Nhà lang cả thảy đến mấy bà vợ nhưng vẫn chưa đủ, chức việc suốt ngày lùng sục tìm gái về phục dịch. Chị Thía lúc đó chắc cũng trạc tuổi Doành bây giờ, nổi tiếng là người hát hay thường được lang gọi đến châm nước rượu cần mỗi khi quan Tây về. Một người sắc nước hương trời như chị làm sao thoát khỏi cặp mắt cú vọ của lang, ngặt nỗi chị đã có chồng...

Nhiều đêm trằn trọc cuối cùng lang cũng nghĩ được một cách, gọi chồng chị đi Sơn La đẵn gỗ rồi từ đó không về. Chị Thía khóc lóc thảm thiết, biết đây là âm mưu của lang nên đang đêm chị bỏ trốn. Chị chạy đến ngọn nguồn sông Bưởi thì dừng lại bất lực: Có ở đâu dưới gầm trời này lang không tìm thấy.

Sông Bưởi năm ấy nước dâng cuồn cuộn tràn bờ, trước khi gieo mình xuống dòng nước xiết chị đã thề nếu thành ma sẽ bắt nhà lang con trai đột tử, con gái góa bụa suốt đời.

Sự đời lắm nỗi éo le. Doành chỉ muốn yên phận trả cho xong kiếp nợ đời nhưng đâu có được. Bản năng đàn bà trong cô lúc nào cũng âm ỉ chực trỗi dậy. Đó là những đêm dài thăm thẳm nghe tiếng trẻ con khóc, là căn buồng nhỏ bỗng dưng rộng thênh thang mặc cho gió lùa, là những vật vã khi trong đêm con hoẵng cất tiếng gọi bạn.

Những lúc phải ở lại công trình, xẩm tối Doành cùng đám bạn phu hồ ra sông tắm, bọn con gái phải xuýt xoa: “Cái Doành một đời chồng mà như con gái mười tám!”. Khuôn mặt tròn trĩnh, nước da ưng ửng, đôi mắt to đượm buồn, khuôn ngực đầy đặn săn chắc, tất cả được bài trí khéo léo trên thân hình tròn lẳn như cây chuối rừng...

Trong đám phu hồ, Thuấn hiền lành ít nói nhất, mọi công việc nặng nhọc của chị em nhất là với Doành anh đều cáng đáng, không chút nề hà. Thân hình chắc nịch lừng lững như con gấu ngựa nhưng việc đến tay là nhanh thoăn thoắt. Không ít lần cô bắt gặp anh len lén nhìn trộm... Doành chỉ muốn lao ngay vào anh mà thổn thức, mà kể lể với bao niềm đau chất chứa nhưng lời nguyền năm xưa như bức tường vô hình chắn ngang, ngọn lửa hừng hực  trong cô tắt lịm.

Một bận Doành ra sông tắm. Giờ này đám phu đang ăn cơm, rượu vào lời ra ầm ĩ. Vùng vẫy chán chê, vừa bước lên bờ, Doành trượt phải hòn đá phủ rêu trơn lầy lậy chực ngã thì một bàn tay chắc nịch đỡ lấy bờ vai cô. Trong phút chốc Doành hiểu cả. Cô nhắm mắt lại, bao nhiêu cảm xúc chất chứa bấy lâu bỗng vỡ òa như con sông mùa lũ.

Tiết Thanh minh nhà nhà đi tảo mộ. Họ tập trung ăn uống chuyện trò sôi nổi. Doành thổn thức, cô không thể tảo mộ cho chị Thía năm nào, cũng không đủ sức đi đến ngọn nguồn sông Bưởi. Doành chỉ có thể lên đồi nứa cao nhất nhìn về đằng xa lầm rầm khấn Thía ở mường trời linh thiêng hãy buông tha cho cô, ân oán đời xưa kiếp này cô đã trả, đừng bắt Thuấn đi...

Bốn bề xung quanh vắng lặng như tờ, chỉ có rặng nứa lao xao nghe lòng cô thổn thức. Tiết Thanh minh trên đồi nứa có người con gái đang khẩn cầu.

Đình Dũng