Xôi đường được hiểu nôm na là xôi nấu bằng đường. Đường dùng nấu xôi phải là đường bát ép từ các lò mía. Đậu được chọn nấu phải được sàng hết mối mọt, nhặt bỏ đi những hạt lép, rửa sạch cho vào nước luộc, khi dùng tay ve hạt đậu thấy mềm thì vớt ra để ráo.

Nếp nấu xôi phải là nếp ngon, chắc hạt. Khi chuẩn bị xôi, đậu xong thì bắt tay vào nấu nước đường. Đường bát chặt nhỏ ra từng miếng cho vào nồi đun với nước có kèm theo một ít gừng giã dập lấy nước. Khi nước đường vừa tới (dựa vào kinh nghiệm) cho xôi và đậu vào nồi đảo mạnh tay để nước đường thấm đều vào xôi và đậu.

Khâu cuối cùng là cho tất cả vào khuôn bánh. Khuôn bánh làm bằng gỗ có thể tích lớn hơn khuôn bánh chưng. Trước khi cho vào khuôn, dùng lá chuối lót bên trong, có thể thoa qua một lớp dầu ăn mỏng để chống dính. Dùng vá múc xôi vào khuôn, lấy tay nén chặt, ép xuống. Khi bánh đã đầy, gạt ngang mặt khuôn cho bằng phẳng, rắc lên một ít mè và đậu phộng rang giòn.

Nguyễn Văn Học